Aggiornato il 04/03/25 at 04:06 pm
دوێنێ لە نەتەوە یەکگرتووەکان کە هاوکات بوو لەگەڵ سێیەم ساڵیادی لەشکرکێشی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکرانیا، وەک ساتێکی پر لە ئازار دێتەوە بیر بەلام پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ کیێڤ لەبیر دەکرێت. ئەمریکا دووجار لە دوو دەنگدا لەسەر ململانێکان لایەنگری ڕووسیا و دژی هاوپەیمانە ئەوروپییەکانی کردووە و گورزێکی توندی لە یەکێتی ڕۆژئاوا دا. لە کۆبوونەوەی گشتیدا، واشنتۆن لەگەڵ مۆسکۆ دەنگی دا دژی بڕیارنامەیەک کە ئۆکرانیا پێشکەشی کردبوو کە ڕووسیای بە “دەستدرێژکار” ناوبرد و داوای کشانەوەی هێزەکانی ڕووسیا لە سنوورەکانی کرد. بەڵگەنامەکە – کە لەلایەن هەموو وڵاتانی ئەوروپاوە پەسەندکراوە جگە لە هەنگاریا – بە ٩٣ دەنگی بەڵێ و ١٨ دەنگی نەخێر و ٦٥ دەنگی بێلایەن پەسەندکرا، لەنێویاندا چین. دوای ماوەیەکی کەم، لە ئەنجومەنی ئاسایشدا – سەرەڕای هەوڵە نائومێدکەرەکانی فەرەنسا و بەریتانیا بۆ دواخستنی دەنگدان – نوێنەرانی ڕووسیا و چین پشتگیریان لە دەقێک کرد کە لەلایەن ئەمریکاوە پێشکەشکرا، کە داوای “کۆتایی خێرای شەڕ”یان کرد بەڵام بەبێ ئەوەی مۆسکۆ ئیدانە بکەن. بەم شێوەیە لە ماوەی چەند کاتژمێرێکدا، شکانێک کە تا چەند هەفتەیەک لەمەوبەر خەیاڵ نەدەکرا لە نێوان هەردوو دیوی زەریای ئەتڵەسیدا ڕوویدا: لە ڕاستیدا هەردوو دەنگەکە بە شێوەیەکی دوور لە دوو دڵی نیشانیاندا کە چۆن گەڕانەوەی دۆناڵد ترەمپ بۆ کۆشکی سپی نەک تەنها پاڵپشتی ئەمریکا بۆ کیێڤ دەشێوێنێت، بەڵکو بناغەکانی ئەو هاوپەیمانییەی ترانزاتلانتیکی تێکدەدات کە لە کۆتایی جەنگی جیهانی دووەمەوە پشتیوانی ئاسایشی ئەوروپای کردووە. جۆن بۆڵتۆن، ڕاوێژکاری پێشووی ئاسایشی نیشتمانی لە کۆمێنتێکدا وتی: “ئەوە ئەوەندە خودی دەنگدان نییە، بەڵکو ئەو ڕاستییەیە کە ئێمە ئێستا هاوتەریبین لەگەڵ ئەوەی هەمیشە هەڕەشەی سەرەکی بووە بۆ سەر ناتۆ.” ساڵیادی تاریک؟ ڕۆژەکە بە چاوی هەمووان لەسەر کیێڤ دەستی پێکرد، کە دەیان سەرکردەی ئەوروپی بەشدارییان لە بۆنە گشتیەکانی ساڵیادی لەشکرکێشی ڕووسیادا کرد. شانبەشانی زیلێنسکیەکان جەستن ترودۆ و پێدرۆ سانچێز، سەرۆکوەزیرانی ئیسپانیا، هەروەها سەرکردەکانی وڵاتانی باڵتیک و باکووری باکوور، کە زۆرترین نیگەرانی و بە تامەزرۆییەوە پاڵپشتی سەربازی ئۆکرانیا بوون. بەڵام جۆرجیا مێلۆنی، سەرۆکوەزیرانی ئیتاڵیا بەهۆی “پابەندبوونی دامەزراوەیی” ئامادەنەبوو، هەروەها ئیمانوێل ماکرۆن و کیر ستارمەر کە گەشتیان بۆ ئەمریکا دەکرد. لە بەرلینەوە، فریدریش مێرز، ڕاوێژکاری ڕاسپێردراوی وڵاتەکەی داوای دروستکردنی “بەرگری هاوبەشی ئەوروپا”ی کرد، پیرۆزبایی لەلایەن زێلێنسکی وەرگرت، لەکاتێکدا واشنتۆن هیچ بەرپرسێکی باڵای بۆ ئەو بۆنەیە نەنارد. لە ڕیزی پێشەوە، سەرۆک ئۆرسولا ڤۆن دێر لایین وەبیری هێنایەوە کە “لە شەڕی مانەوەدا، ئەوە تەنها چارەنووسی ئۆکرانیا نییە کە لە مەترسیدایە، بەڵکو چارەنووسی ئەوروپایە”. لە گۆڕانکارییەکی دراماتیکدا لە سەرۆکایەتی بایدن، ترەمپ لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا سەرۆکی ئۆکرانیای بە “دیکتاتۆر” ناوبرد کە “نایەوێت هەڵبژاردن ئەنجام بدات”، پێشنیاری کرد ئۆکرانیا بەرپرسیارە لە شەڕەکە و کۆتایی بە سێ ساڵ لە گۆشەگیری دیپلۆماسی پوتین هێنا. هەروەها بەرپرسانی ئەمریکا ئاماژەیان بە ئۆکرانیا کردووە کە پێناچێت هیواکانی بۆ پەیوەستبوون بە ناتۆ بەدی بهێنرێت و پێدەچێت ئەو خاکە نەگەڕێتەوە کە سوپای ڕووسیا داگیری کردووە کە نزیکەی لەسەدا ٢٠ی وڵاتەکەیە. ISPI تایبەت سێ ساڵ شەڕ لە ئۆکرانیا 5 پرسیار و 7 گراف بۆ ڕوونکردنەوە لە G7 هەروەها پێکدادان؟ لە هەمان کاتدا کە نەتەوە یەکگرتووەکان دەنگی دەدا و کیێڤ یادی دەستپێکردنی شەڕەکەی دەکردەوە، ڕادەی درزەکانی نێوان ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا لە کۆبوونەوەی گروپی حەوتدا بە ڕوونی دیار بوو، کە وڵاتانی ئەندام لە خەباتدا بوون بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن لەسەر بەیاننامەی هاوبەش بۆ ساڵیادی سێ ساڵەی شەڕەکە. جەوهەری بابەتەکە ڤیتۆی واشنتۆنە لەسەر بەکارهێنانی وشەی “دەستدرێژی” لەلایەن ڕووسیا لە دژی کیێڤ، کە لەگەڵ پتەویی وڵاتانی ئەندامی دیکەدا بەریەککەوتنی هەبووە، بەو مانایەی هەر نەرمکردنی مەرجەکان یەکسان دەبێت بە سەرکەوتن بۆ مۆسکۆ. ئیدارەی ئێستا، بەگوێرەی سەرچاوە دیپلۆماسییەکان، هەروەها ناکۆکن لەسەر گریمانەی سزای زیاتری ڕووسیا، بۆیە ترەمپ بە پێچەوانەوە ئاسۆی گەڕانەوەی بۆ گروپی حەوت بەرزکردووەتەوە، کە لە ساڵی ٢٠١٤دا دوای لکاندنی کریمیا بە شێوەیەکی نایاسایی لێی دەرکرا. هاوکات ترەمپ بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ڕایگەیاند کە ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕووسیا “هێزەکانی ئاشتیپارێزی ئەوروپی لە ئۆکرانیا” وەک بەشێک لە ڕێککەوتنێکی ئەگەری بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕەکە قبوڵ دەکات. ئاماژەی بەوەشکرد، “ئەم پرسیارەم لێکرد، ئەویش قبوڵ دەکات، ئەو بەدوای شەڕی جیهانیدا ناگەڕێت”. لە ئێستادا هیچ لێدوانێک لەلایەن کرێملینەوە لەسەر ئەو بابەتە نییە و ڕوون نییە بۆچی سەرۆکی ڕووسیا بۆچی بیرۆکەی خۆی لەسەر ئەو بابەتە دەگۆڕێت، ئەمەش دوای ئەوەی چەندین جار لەلایەن فیدراسیۆنی ڕووسیا ڕەتکردنەوەی بیرۆکەی ناردنی هێز لە وڵاتانی ناتۆوە بۆ ئۆکرانیا. هێڵکاری ڕۆژ زیاتر بزانە ئەمریکا و ئەوروپا دوورتر؟ گۆڕانی کتوپڕی ڕێڕەوی سیاسەتی ئەمریکا زەنگی زەنگی ئاگادارکردنەوەی لە ئەوروپا لێدا، کە ترسی ٢٧ کەسەکە لەلایەن واشنتۆنەوە گۆشەگیر دەکرێن و ناچار دەکرێن قبوڵیان بکەن