Aggiornato il 04/03/25 at 03:54 pm
لە میانی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە کۆشکی سپی، سەرۆک دۆناڵد ترەمپ پلانی خۆی بۆ کەرتی غەززە ڕادەگەیەنێت مەبەستی ڕاگەیەندراوی چل و حەوتەمین سەرۆکی ئەمریکا سەبارەت بە کەرتی غەززە بووەتە هۆی ناڕەحەتی. لەبەرامبەردا دانیشتوانی ئیسرائیلی بە جۆش و خرۆشەوە، ئێستا داوا لە حکومەتی ئیسرائیل دەکەن کە کەناری ڕۆژئاوا بخاتە ژێر دەسەڵاتەوە.
هێشتا ڕاوێژکارەکانی جیهان تووشی شۆک بوون لە لێدوانەکانی ئەم دواییەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، کە – لە 4ی شوبات لە کۆشکی سپی، شانبەشانی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل – ڕایگەیاند کە دەیەوێت کۆنترۆڵی کەرتی غەززەی شەڕاوی غەززە بکات، دوای ئەوەی غەززییەکان گواستراونەتەوە بۆ وڵاتانی دراوسێ. ئەمریکا، بە بۆچوونی ترەمپ، دواتر پەرە بە خاکی ستریپ دەدات، کە ئەمڕۆ کۆمەڵەیەکی زەبەلاحی داروپەردووە، بۆ ئەوەی “خەڵکی جیهان” بتوانن لەوێ بژین.
یاساناس فرانسیسکا ئەلبانیز، ڕاپۆرتدەری تایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ناوچە داگیرکراوەکانی فەلەستین، پلانەکەی ترەمپ بە “نایاسایی، بێ ئەخلاقی و تەواو نابەرپرسیارانە” ناوبرد. حەماس – سەیر نییە – لێدوانەکانی سەرۆکی ئەمریکای بە “رێچکەیەک بۆ دروستکردنی ئاژاوە و گرژی لە ناوچەکەدا” ناوزەد کرد. سەرۆکی دەسەڵاتی فەلەستین، مەحمود عەباس (یان ئەبو مەزن) هەر گریمانەیەکی ئاوارەبوونی زۆرەملێی دانیشتووانەکەی ڕەتکردەوە. ئوردن و سعوودیە لە نێوان وڵاتانی دیکەی عەرەبیدا خێرا دووپاتیان کردەوە کە تەنیا دەوڵەتێک بۆ فەلەستینییەکان و دۆخێکی سیاسی دوور لە ململانێ دەتوانێت زەمینە بۆ سەقامگیری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دروست بکات.
کەمپی پەنابەرانی جەبەلیە لە کەرتی غەززە کە تا ڕادەیەکی زۆر بەهۆی بۆردومانی ئیسرائیلەوە ڕوخێنرا. بازاڕێکی بچووک لەناو داروپەردوودا وەستاوە لە ٥ی شوباتی ٢٠٢٥. (وێنەی خەلیل کەهلووت/فلاش٩٠)
پلانی ترەمپ بۆ کەرتی غەززە، لە واقیعدا، ئامانجی ڕاستەقینەی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە: لکاندنی کەناری ڕۆژئاوا لەلایەن ئیسرائیلەوە. ئیسرائیل گانتز، سەرۆکی ڕێکخراوی مۆعتزێت یەشا، کە ڕێکخراوێکی چەترە و ئەنجومەنی شارەوانییەکانی نیشتەجێبوونی جولەکەکان لە کەناری ڕۆژئاوا کۆدەکاتەوە، بە ڕاشکاوی ڕایگەیاند: “دیدگای فەلەستین گەیشتوەتە کۆتایی هێڵەکە”. بەبێ وشەی وردی زۆر: کۆتایی هاتنی ئەگەری لەدایکبوونی دەوڵەتێکی ڕاستەقینەی فەلەستین لە کەناری ڕۆژئاوا.
زۆرترین دانیشتوانی توندڕەو لەسەر مانگن: درێژکردنەوەی سەروەری ئیسرائیل بەسەر کەناری ڕۆژئاوادا بە شێوەیەکی کاریگەر دۆخی سەر زەوی پێچەوانە دەکاتەوە. لەمەودوا ئەگەر بەڕاستی لکاندنەوە ڕووبدات، ئەوە فەلەستینییەکان دەبن کە دەبنە شتێکی زیادە.
یۆسی داگان، سەرۆکی ئەنجومەنی هەرێمی سامریا وتی: “ئەمە ساتێکی گونجاوە بۆ کردەوەی مێژوویی: دەبێت سەروەری لە کەناری ڕۆژئاوا جێبەجێ بکەین.” بە وتەی ناوبراو، “ئیدارەی نوێی ئەمریکا پشتیوانی لەوە دەکات کە حکومەتی ئیسرائیل بە بنەڕەتی بۆ ئاسایشی وڵاتەکە پێناسەی دەکات”.
لە قسەیەکدا کە لەلایەن ینێتنیوزەوە بڵاوکراوەتەوە – لاپەڕە ئەلیکترۆنییەکانی زمانی ئینگلیزیی ڕۆژنامەی ئیسرائیلی بە زمانی عیبری یەدیۆت ئەهرۆنۆت – داگان دوو هێندە دەڵێت: «داوا لە سەرۆکوەزیرانمان دەکەم: ئەمە کاتی جێبەجێکردنی سەروەری لە کەناری ڕۆژئاوایە. لێدوانەکەی سەرۆک ترامپ ڕوون و ورووژێنەرە، چ لە ڕووی هاندانی کۆچکردن لە غەززەوە و چ لە ڕووی گرنگی ستراتیژی دەوڵەتی ئیسرائیلەوە. هەرگیز بەو شێوەیە ڕاستەوخۆ و شەفافانە نەگوتراوە. جیهان بەسەر دوو لایەندا دابەش بووە: چاکە و خراپە و ترەمپ دیوی ڕاستی مێژووی هەڵبژاردووە”. وە زیادی کرد: بۆ یەکەمجار سەرۆکێک لە بنەڕەتدا کۆتایی خەونی فەلەستین ڕادەگەیەنێت کە ئیسرائیل لە ڕێگەی غەززەوە یان دامەزراندنی دەوڵەتێکی فەلەستینی لە دڵی ئیسرائیلدا. چیرۆکی فەلەستین کە ئامانجی هەڵوەشاندنەوەی گەلی جولەکەکانە لە خاکەکەیان کۆتایی هاتووە”.
«پلانی دەستبەجێی کارکردن پێویستە بۆ جێبەجێکردنی سەروەری لە کەناری ڕۆژئاوا. شای ئالۆن، سەرۆکی ئەنجومەنی شارەوانی نیشتەجێبوونی بەیت ئێل ڕوونی دەکاتەوە: “ئەمە پابەندبوونێکی ئەخلاقییە بەرامبەر بە دانیشتووان، “دانیشتوانی کەناری ڕۆژئاوا هاووڵاتی پلە دوو نین لە ئیسرائیل”.
سەرکردەکانی دانیشتووان دڵخۆشن، هەروەک چۆن بە پێچەوانەوە نەدەکرا: وەزیری دارایی بێزالیل سمۆتریچ و پەرلەمانتار ئیتامار بن گڤیر، وەزیری پێشووی ئاسایشی نیشتمانی، کە وەک ناڕەزایەتییەک بەرامبەر بەو ئاگربەستەی لەگەڵ حەماس گەیشتبووە و لە ١٩ی ژانویە کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە، حکومەتیان بەجێهێشت. بەڕێکەوت بن گڤیر گەڕانەوەی بۆ حکومەت ڕەت ناکاتەوە، بەو پێیەی ترەمپ بە شێوەیەکی کاریگەر بەدوای ئەو شتەدا دەگەڕێت کە سەرکردەی ناسیۆنالیستی پێی وایە تاکە چارەسەرە: هاندانی کۆچبەری غەززە و دەستبەسەرداگرتنی تەواوی کەناری ڕۆژئاوا